Parafialnej cerkwi greckokatolickiej Opieki Bogurodzicy w bieszczadzkiej wsi Lipie (gm. Czarna) w plenerze już nie zobaczymy. Przetrwała obydwie wojny światowe, bolszewicką okupację, spłonęła w nocy. Zostały po niej liczne zdjęcia i fragmenty ikonostasów rozparcelowane prze z dwa muzea, a także zrujnowana dzwonnica murowana i cmentarz z licznymi nagrobkami, z który w sierpniu br. kilka zostało przez Stowarzyszenie „Magurycz” zakonserwowane.

W 1567 r. król Zygmunt August wydał w Piotrkowie przywilej fundacyjny cerkwi w Lipiu. Zapewne świątynia ta była pierwszą we wsi. Posiadała ikonostas, który zgodnie z dawną tradycją miał tylko parę wrót – carskie i od płn. strony diakońskie. Kolejną wzniesiono w 1660 r., ostatnią, także drewnianą w 1900 r. Ikonostas z poprzedniej cerkwi rozmontowano i powieszono na ścianach. Nowy został skomponowany z fragmentów co najmniej dwóch ikonostasów nieznanego pochodzenia, namalowanych w połowie XVIII w.

Po 1951 r. cerkiew została opuszczona i z czasem zdewastowana. Starszy ikonostas został wywieziony. Rozkradziono również większą część nowego ikonostasu. Od 1976 r. cerkiew użytkowana jako filialny kościół rzymskokatolicki. Spłonęła w nocy z 17/18.05.1981 r.

Była bliźniaczo podobna do cerkwi w sąsiednim Bystrem. Obiekt konstrukcji zrębowej, trójdzielny, zbudowany na planie krzyża. Ramiona boczne zamknięte trójdzielnie. Nawa, babiniec i sanktuarium kryte ośmiobocznymi kopułami. Wewnątrz nadwieszony chór muzyczny w kształcie litery „C” z balustradą tralkową.

Muzeum Historyczne w Sanoku posiada pięć ikon z cerkwi przedstawiających: Sąd Ostateczny (pocz. XVII w.), Mękę Pańską (pocz. XVII w.), Michała Archanioła (XVII w.), Ofiarowanie Chrystusa (XVII w.) i trzech Ojców Kościoła (XVII w.). Fragmenty ikonostasu z XVII w. znajdują się także w Dziale Sztuki Cerkiewnej Muzeum-Zamku w Łańcucie.

Fot. zbiory archiwum WUOZ Odział Krosno