Na terenie województwa podkarpackiego przetrwało ponad 300 drewnianych świątyń i dzwonnic powstałych do ok. 1950 r. Chronione pieczołowicie w swej większość (poza wyjątkami, gdzie z braku gospodarza powoli umierają) cieszą oko odwiedzających je coraz częściej turystów. Są charakterystycznym wyróżnikiem krajobrazu kulturowego Podkarpackiego.

Niestety, te zachowane obiekty to tylko połowa (?) z tych, które w tym regionie jeszcze 100 lat temu mogliśmy licznie znaleźć w wioskach i miasteczkach regionu. Oto kilka przykładów kościołów, których widok przetrwał jedynie na archiwalnych zdjęciach

Bóbrka (gm. Chorkówka) parafialny kościół rzymskokatolicki św. Katarzyny

Pierwszy kościół wzmiankowany był w XV w. Następny, również drewniany, zbudowano w latach 1752-1768. Konsekrował go w 1857 r. bp Franciszek K. Wierzchlejski. Rozebrany w 1908 r., gdy w jego sąsiedztwie wybudowano nową, murowaną świątynię (1905-1908). (fot. Muzeum Podkarpackie w Krośnie)

Dubiecko parafialny kościół rzymskokatolicki śś. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza

Pierwszy kościół zbudował pod koniec XIV w. Piotr Kmita, kasztelan przemyski, w pobliżu dawnego zamku na prawym brzegu Sanu. Po lokacji miasta Dubiecko w nowym miejscu Piotr Kmita ufundował w 1407 r. nową świątynię p.w. śś. Mikołaja, Stanisława i Marcina. Po 1551 r. Stanisław Mateusz Stadnicki przekazał ją protestantom. Jego syn Andrzej Stadnicki w 1588 r. zwrócił katolikom ich własność. W 1626 r. z polecenia Grzegorza z Siecina Krasickiego, chorążego halickiego, budowlę rozebrano, albowiem stanowiła przeszkodę w obronie zamku. W latach 1751-1752 wzniesiono barokowy kościół z fundacji ks. Michała Witosławskiego i Anny ze Starzechowskich Krasickiej, kasztelanowej chełmskiej. Konsekrował go w 1755 r. biskup W.H. Sierakowski. Rozebrany w 1927 r. (na jego miejscu powstał nowy, murowany kościół) i przeniesiony na nowe miejsce, przy odbudowie znacznie przekształcony. Ostatecznie rozebrany w 1956 r. (rys. Maria Stachurska, fot. Kruk zb. WUOZ Del. Rzeszów)

Frysztak parafialny kościół rzymskokatolicki Narodzenia NMP

Zbudowany w 1442 r., rozebrany w 1924 r.

Gorzyce (gm. Tryńcza) parafialny kościół rzymskokatolicki śś. Franciszka Salezego i Andrzeja Boboli

Czas powstania i erekcji parafii nie jest znany. Kronikarz Jan Długosz wspomina rok 1138, w którym istniała zorganizowana działalność Kościoła w tej wsi. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego z 1881 r. podaje, że w 1326 r. już istniała tu parafia. Pierwotnie kościół był zlokalizowany na wzgórzu zwanym „Pączek”. Ostatni kościół w tym miejscu spłonął w 1794 r. Za sprawą dziedzica Wiktora w 1828 r. wybudowano kościół drewniany na obecnym placu kościelnym, który spłonął 4.08.1944 r. od pocisków niemieckich.

Grabówka (gm. Dydnia) parafialny kościół rzymskokatolicki Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny

Dawny kościół parafialny wzniesiony został Grabownicy w latach 1624-1631. W 1921 r. przeniesiono go do Grabówki. W 1922 r. polichromię wnętrza wykonał malarz W. Lisowski. Spłonął w nocy z 18 na 19.04.2007 r.

Była to budowla konstrukcji wieńcowej, oszalowana pionowo deskami. Budowniczym świątyni w XVII w. był Hieronim Nagórski. Kościół wzniesiono na rzucie prostokąta z dodaniem pomieszczenia na zakrystię oraz kaplicę. Był to budynek jednonawowy, konstrukcji zrębowej, na podmurówce. Reprezentował okres przejściowy pomiędzy kościołami gotyckimi w typie małopolskim, a obiektami z okresu baroku. Strop był płaski, deskowany i pięknie ozdobiony barwną polichromią. Nad transeptem u góry umieszczono godną uwagi tęczę, o bogatym wystroju rzeźbiarskim z belką profilową, na której znajdował się krucyfiks z epoki baroku (XVII/XVIII w.). Po obu stronach krucyfiksu ustawiono rzeźby wolnostojące (XIX w.), niemal naturalnej wielkości postaci Matki Boskiej oraz św. Jana Ewangelisty. Po przeniesieniu kościoła z Grabownicy do Grabówki dokonano rekonstrukcji obiektu i przemalowano wnętrze. Nad wejściem do nawy głównej znajdował się płaski parapet z dekoracją snycerską. Organy pochodziły również z Grabownicy i miały XVIII-wieczny rodowód. (fot. Piotr Klaja)

Handzlówka (gm. Łańcut) parafialny kościół rzymskokatolicki św. Andrzeja Apostoła

Parafię erygowano przed 1391 r. Pierwszy kościół spalili Tatarzy w 1624 r. Następny, również drewniany, zbudowany prawdopodobnie w poł. XVII w., poświęcił w 1755 r. biskup przemyski W. H. Sierakowski. Rozebrano go po wybudowaniu nowej, murowanej świątyni w latach 1903-1908.