Aktualności

Pod koniec lat 90. XX w. na terenie Polski znajdowało się 2785 obiektów drewnianej architektury sakralnej: 1729 świątyń (kościołów, cerkwi, zborów, synagog i meczetów), 730 dzwonnic, 315 dużych kaplic i 11 kostnic. Najwięcej obiektów drewnianych położonych jest na terenie centralnej, południowej i wschodniej Polski; na obszarze Mazowsza, Małopolski, Podkarpackiego i Podlasia.

Trzeba jednak pamiętać, że zrębowe kościoły i cerkwie, jeszcze liczne w Podkarpackiem (256 zachowanych obiektów), są niewielką tylko częścią tego, co było w przeszłości. Na przełomie XIX i XX wieku Stanisław Tomkowicz opisał i obfotografował w powiecie jasielskim 33 kościoły zabytkowe, z których do naszych czasów przestało istnieć 14, w tym aż 11 drewnianych. A warto zaznaczyć, że tylko jeden z nich (w miejscowości Łubienko) spłonął w wyniku działań wojennych, wszystkie pozostałe utracone zostały w wyniku niepodlegających żadnej kontroli rozbiórek.

Szczególnie intensywne rozbieranie „drewniaków” i to zarówno kościołów i cerkwi, miało miejsce w czasie boomu naftowego na południu regionu, na linii Jasło – Krosno – Sanok. Wtedy wzbogacone stosunkowo szybko społeczeństwo decydowało się na inwestycję w nowe murowane świątynie, a stare i drewniane najczęściej kończyły jako materiał do pieca. Oto tylko 9 obiektów, które prawie wszystkie (poza jedną) zniknęły z krajobrazu na skutek takich właśnie decyzji. Zastąpiły je nowe, murowane i okazałe budowle, zachowane do dzisiaj.

Siedliska Bogusz gm. Brzostek, parafialny kościół rzymskokatolicki Narodzenia NMP

Parafia powstała w XIV w., a najstarsza o niej wzmianka pochodzi z 1373 r. Drewniany kościół zburzono w 1907 r. i zastąpiono go nową, murowaną świątynią zbudowaną w latach 1908–1912.

Skalnik gm. Nowy Żmigród, parafialny kościół rzymskokatolicki św. Klemensa Papieża

W tym miejscu miały stać dwie drewniane świątynie. Druga, zbudowana prawdopodobnie pod koniec XV w., zburzona w 1910 r., zastąpiona nowym, murowanym kościołem. W jego wnętrzu szereg zabytków sztuki sakralnej z wyposażenia poprzedniej.

Przysietnica (gm. Brzozów, Podkarpackie), parafialny kościół rzymskokatolicki śś. Marcina, Stanisława, Wawrzyńca, Marii Magdaleny i Wszystkich Świętych

Kościół, kolejny już, powstał ok. 1540 r. z fundacji Agnieszki z Pacmierskich Trzcińskiej. W 1541 r. konsekrował go biskup przemyski Stanisław Tarło. Zbudowany był z drzewa modrzewiowego, kryty gontem na jednokalenicowym dachu, z małą wieżą na środku dachu, również gontem pokrytą. Fundament miał z kamienia nieciosanego na planie prostokąta z prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Orientowany, miał wejście główne od strony zachodniej i boczne od strony południowej, z niewielkim gankiem wspierającym się na dwóch słupach. W 1928 r. wzniesiono murowany kościół, do którego przeniesiono wyposażenie ze starego, pochodzące z XVII–XIX w. Drewnianą świątynię rozebrano w 1928 lub 1934 r.

Osobnica (gm. Jasło, Podkarpackie), parafialny kościół rzymskokatolicki św. Stanisława

Przypuszczalnie pierwszy kościółek powstał ok. 1350 r. Z powodu obrywania się brzegów rzeki Bednarki został przeniesiony w inne miejsce, przebudowany, powiększony i konsekrowany w 1512 r. Była to budowla jednonawowa, nakryta stropem płaskim. Obok kościoła stała dzwonnica z dwoma dzwonami. Od 1883 r. rozpoczęto budowę murowanego. Stary zburzono w 1906 r.

Oparówka (gm. Wiśniowa, Podkarpackie), parafialna cerkiew greckokatolicka Narodzenia Matki Bożej

Prawosławna parafia istniała tutaj od 1513 r., greckokatolicka prawdopodobnie od 1692 r. Najstarsza znana świątynia powstała ok. 1700 r., odnowiona w 1882 r., rozebrana w 1912 r. Na jej miejscu powstała nowa, murowana cerkiew.

Pstrągowa (gm. Czudec, Podkarpackie), parafialny kościół rzymskokatolicki św. Józefa

W 1802 r. dobudowano drewniany korpus do murowanej, gotyckiej kaplicy z 1344 r. Drewniane elementy pochodziły z kościoła z Góry Ropczyckiej, której proboszcz oświadczył, że przekaże cały stary kościół, o ile parafianie w jednym dniu rozbiorą i przewiozą go do siebie. Podobno wszystkie wozy i zaprzęgi konne z Pstrągowej brały udział w transporcie fragmentów budowli. W 20-leciu międzywojennym zburzono starą, murowaną kaplicę, która groziła zawaleniem, a do kościoła dobudowano dwie nawy boczne. W latach 60. XX w. kościółek wymagał gruntownego remontu. Na budowę nowej świątyni nie było zgody władz administracyjnych. Architekt Franciszek Grzesiak przygotował projekt nowej, murowanej świątyni „obudowanej” na starej. We wrześniu 1973 r. rozpoczęto jej budowę. Starą świątynię rozebrano w 1974 r.

Sarzyna (Podkarpackie), parafialny kościół rzymskokatolicki św. Sebastiana i św. Marii Magdaleny

Parafię ufundował król Zygmunt III Waza w 1596 r. Pierwszy kościół, o cechach nawiązujących do średniowiecznej architektury drewnianej, był konsekrowany 28.04.1596 r. W 1927 r. zapadła decyzja o wzniesieniu nowej, murowanej świątyni. Jej budowę rozpoczęto w 1928 r., a nowy gmach konsekrował w 1935 r. biskup Wojciech Tomaka. Stary kościół rozebrano przed 1939 r., wcześniej przenosząc do nowego barokowy ołtarz i chrzcielnicę.

Sokołów Małopolski (Podkarpackie), parafialny kościół rzymskokatolicki św. Jana Chrzciciela

W 1588 r. erygowano parafię, której świątynia doszczętnie spaliła się w 1657 r. podpalona przez wojska księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego. Budowę nowego rozpoczął w 1670 r. ks. proboszcz Wojciech Gaździcki, a wyposażeniem zajął się w 1728 r. ks. proboszcz Angelus Piccinardi. Ten duży, trójnawowy kościół z sobotami, zawierający siedem ołtarzy, spłonął w wielkim pożarze miasta 25.07.1904 r.

Sośnica (gm. Radymno, Podkarpackie), parafialna cerkiew greckokatolicka św. Onufrego i dzwonnica

W 1916 r. wybudowano drewnianą świątynię. Była to budowla orientowana, konstrukcji wieńcowej. Do dużej, nawy na planie prostokąta przylegało sanktuarium zamknięte prostą ścianą z zakrystią od płn. Nad całością dach dwuspadowy, kryty blachą. Na kalenicy nawy wieżyczka na sygnaturkę. Ściany oszalowane deskami pionowo. Po II wojnie światowej cerkiew użytkowana jako kościół rzymskokatolicki. W 1983 r., w związku z budową nowego murowanego kościoła, została rozebrana, a materiał z niej uzyskany sprzedano.

turystyka smaki zielone eprocarpathia