• 2014

Stare Brusno, nieistniejąca wieś w gminie Horyniec-Zdrój. Od początku jej istnienia mieszkańcy zajmowali się kamieniarstwem, wykorzystując do tego złoża piaskowca i wapienia pod wzgórzem Brusno (364,8 m n.p.m.). Wytwarzano żarna i kamienie młyńskie, osełki, a także nagrobki i krzyże przydrożne sprzedawane w całej Galicji, dotarły nawet na cmentarz Łyczakowski we Lwowie.

Wieś zamieszkała w większości przez Ukraińców po Akcji „Wisła” w 1947 r. podzieliła losy dziesiątków innych: wysiedlona, spalona, opuszczona, jej ślady zniknęły w porastającym teren gęstym lesie. Murowaną cerkiew św. Paraskewy (z 1906 r.) rozebrano w 1956 r. Po drugiej stronie drogi zachował się niezwykły cmentarz z ponad 300 kamiennymi nagrobkami. Najstarsze, trochę toporne, z nieporadnie wyrytymi napisami, pochodzą z początku XIX w., najnowsze z lat 40. XX wieku, tuż przed wysiedleniem. Te ostatnie maja często wyszukane formy, wykonane przez miejscowych kamieniarzy z dużym kunsztem rzemieślniczym i artystycznym.

Jeszcze nie tak dawno ledwo było widać krzyże zza gęstych zarośli. Zainteresowali się nim członkowie Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Horynieckiej. W 2014 r. odnowiono ponad 30 krzyży, w 2015 r. dzięki wspólnej inicjatywie Nadleśnictwa Lubaczów i Stowarzyszenia to samo spotkało 52 kolejne krzyże i tablice nagrobne. Prace prowadzone pod nadzorem wojewódzkiego konserwatora zabytków, finansowane były m.in. przez urząd marszałkowski, gminę Horyniec-Zdrój oraz koła łowieckie. W tym roku kolejna partia kamiennych dzieł zostanie fachowo odnowiona.